Op 5 februari 2025 wees de Rechtbank Amsterdam vonnis in de zogeheten ‘Mondkapjesdeal’. De Rechtbank Amsterdam oordeelde dat Sywert van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel aansprakelijk zijn voor de schade die de Stichting Hulptroepen Alliantie heeft geleden. De drie heren hebben zich volgens de rechtbank, bij de uitoefening van hun taak als (indirect) (feitelijk) bestuurder van Stichting Hulptroepen Alliantie, niet gericht naar het belang van de stichting waarvan zij bestuurder waren. Maar, wat is dan het belang dat een bestuurder van een rechtspersoon dient na te streven?

Achtergrond
De achtergrond van de zogeheten ‘Mondkapjesdeal’ is als volgt. Gedurende de COVID-19 pandemie werd gevreesd voor een tekort aan mondkapjes. Destijds heeft de Nederlandse overheid gezamenlijk met het bedrijfsleven geprobeerd om te zorgen dat in Nederland geen sprake zou zijn van een mondkapjestekort. Sywert van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel (hierna: “de Gedaagden”) wilden via hun stichting Stichting Hulptroepen Alliantie (hierna: “SHA”) deelnemen aan dit consortium door via een ontwikkeld platform ingekochte mondkapjes door te verkopen aan zorginstellingen. De mondkapjes wilden zij aan de zorgsector aanbieden via een platform dat samen met Coolblue was ontwikkeld. Dit leidde tot wantrouwen bij de overheid, waarna de drie heren zich terugtrokken uit het consortium.

Voorts registreerden de Gedaagden Relief Goods Alliance B.V. (hierna: “RGA”) bij de Kamer van Koophandel. De mondkapjes werden ingekocht en aan de overheid verkocht via RGA. Voor deze werkzaamheden is door RGA gebruik gemaakt van de vrijwilligers van SHA en de kosteloze expertise van onder andere Coolblue en KLM. Het gevolg hiervan is dat de gelden die door de overheid zijn betaald aan RGA beschikbaar waren voor uitkering aan de (indirect) aandeelhouders van RGA, te weten Gedaagden. In totaal is door RGA aan haar (indirect) aandeelhouders een bedrag van € 20.733.550,00 aan dividend uitgekeerd.

Zowel door SHA als door de overheid is een vordering ingesteld dat zij recht heeft op vergoeding van schade als gevolg van de handelswijze van Gedaagden.[1] De Rechtbank Amsterdam oordeelt dat slechts SHA recht heeft op vergoeding van schade.[2] De reden waarom de vordering van de overheid wordt afgewezen is er volgens de Rechtbank Amsterdam in gelegen dat de overheid wist dat zij zaken deed met RGA en dat deze vennootschap niet behoorde tot SHA.[3]

De reden waarom SHA, in tegenstelling tot de overheid, wel recht heeft op vergoeding van schade is omdat Gedaagden als (feitelijk) (indirect) bestuurder van SHA zich bij de uitoefening van hun taak als bestuurder niet hebben gericht naar het doel van SHA, maar zich hebben laten leiden door hun persoonlijke belangen. Als (feitelijk) bestuurder van SHA hebben Gedaagden zich onder andere niet gedragen in overeenstemming met het statutaire doel van de stichting.[4] Voor de exacte berekening van de geleden schade wordt verwezen naar een schadestaatprocedure, maar de Rechtbank Amsterdam begroot de geleden schade voorlopig op de uitgekeerde dividenden, te weten een bedrag van € 20.733.550,00.

Juridisch kader
Op grond van artikel 2:291 lid 3 BW dient het bestuur van een stichting zich te richten naar het belang van de stichting en de met haar verbonden onderneming of organisatie. Voor de vereniging, de naamloze vennootschap en de besloten vennootschap is deze regel opgenomen in respectievelijk artikel 2:44 lid 3 BW, 2:129 lid 5 BW en 2:239 lid 5 BW. Voldoet een bestuurder van een stichting niet aan het bepaalde in artikel 2:291 lid 3 BW dan loopt het bestuur het risico om bijvoorbeeld op grond van artikel 2:9 lid 1 BW door de stichting zelf aansprakelijk te worden gehouden voor de schade die de stichting als gevolg van een onbehoorlijke taakvervulling heeft geleden.

Jurisprudentie
Wat precies het belang van de rechtspersoon is, is afhankelijk van de soort rechtspersoon. Zo is het voorstelbaar dat het bestuur van een maatschappelijke stichting zich meer dient te focussen op maatschappelijke belangen, terwijl het bestuur van een winstgerichte besloten vennootschap de financiële positie van de onderneming zal laten prevaleren. Ten aanzien van een joint-venture is door de Hoge Raad in de Cancun-arresten bepaald dat het bestuur rekening dient te houden met de belangen van alle betrokken, waaronder begrepen de verhoudingen tussen de betrokken aandeelhouders.[5] Daarnaast is door de Hoge Raad in een andere zaak bepaald dat als het bestuur in strijd handelt met een statutaire bepaling die de vennootschap beschermt, dit als zwaarwegende omstandigheid dient te worden meegewogen bij de beoordeling of het bestuur aansprakelijk is op grond van artikel 2:9 lid 1 BW.[6]

Conclusie
In de wet is dus verankerd naar welk belang de bestuurder van een rechtspersoon zich dient te gedragen. Wat exact dit belang is, is afhankelijk van onder andere de vorm waarin de rechtspersoon is gegoten en welke activiteiten hij exploiteert. Uit de uitspraak in de mondkapjesdeal volgt dat een aanknopingspunt voor het belang van de vennootschap in ieder geval het statutaire doel is.

Mocht het toch zover komen dat de rechtspersoon waarvan u bestuurder bent of was u aansprakelijk stelt omdat u volgens de rechtspersoon niet in het belang van de rechtspersoon heeft gehandeld, is het verstandig een advocaat te raadplegen. Bij Turnaround Advocaten staan wij bestuurders in en buiten faillissement bij bestuurdersaansprakelijkheidskwesties. Neem gerust contact op met mij of een van de andere advocaten.


[1] Rb. Amsterdam 5 februari 2025, ECLI:NL:RBAMS:2025:621, r.o. 5.1. t/m 5.17.
[2] Rb. Amsterdam 5 februari 2025, ECLI:NL:RBAMS:2025:621, r.o. 6.16 en 6.17.
[3] Rb. Amsterdam 5 februari 2025, ECLI:NL:RBAMS:2025:621, r.o. 6.48.
[4] Rb. Amsterdam 5 februari 2025, ECLI:NL:RBAMS:2025:621, r.o. 6.6. en 6.7.
[5] HR 14 april 2014, ECLI:NL:HR:2014:797, HR 14 april 2014, ECLI:NL:HR:2014:799, HR 14 april 2014, ECLI:NL:HR:2014:804 en HR 14 april 2014, ECLI:NL:HR:2014:808 (Inversiones c.s./Cancun Holding I c.s.)
[6] HR 29 november 2002, ECLI:NL:HR:2002:AE7011 (Schwandt/Berghuizer Papierfabriek)